Dalam kebudayaan Jawa, ada banyak sekali tembang dolanan yang sarat akan makna. Berikut ini beberapa contoh tembang dolanan yang paling sering didengar!
Dalam kebudayaan Jawa, terdapat karya sastra yang dikenal dengan istilah tembang macapat.
Tembang macapat adalah puisi tradisional Jawa yang terdiri dari sebelas jenis, mulai dari tembang maskumambang hingga tembang pocung.
Selain 11 jenis tembang macapat, ada juga jenis karya sastra Jawa yang tak kalah populer, yakni tembang dolanan.
Berikut ini penjelasan dan contoh tembang dolanan!
Apa Itu Lagu Tembang Dolanan?
Tembang dolanan Jawa adalah ragam nyanyian berbahasa Jawa yang dinyanyikan sambil bermain atau didendangkan untuk menghibur anak.
Dalam kebudayaan bahasa Jawa, tembang dolanan termasuk dalam kategori puisi anak.
Tembang dolanan tidak sebatas nyanyian, tetapi mengandung makna yang secara tidak langsung mendidik anak.
Ada dua jenis tembang dolanan, yakni tembang dolanan gagrag lawas dan tembang dolanan gagrag anyar.
Contoh Tembang Dolanan dan Maknanya
1. Lir-ilir
Lir-ilir tandure wis sumilir
Tak ijo royo-royo tak sengguh temanten anyar
Bocah angon bocah angon penekna blimbing kui
Lunyu-lunyu penekno kanggo mbasuh dodotiro
Dodotiro dodotiro kumitir bedhah ing pinggir
Dondomono jrumatana kanggo sebo mengko sore
Mumpung padhang rembulane
Mumpung jembar kalangane
Ya soraka sorak hore
2. Jaranan
Jaranan jaranan jarane jaran teji
Sing nunggang mas ngabehi
Sing ngiring para mantri
Jrek jrek nong, jrek jrek gung
Srek esrek turut lurung
Buk krincing gedebuk krincing
Prok prok gedebuk jedher
Buk krincing gedebuk krincing
Prok prok gedebuk jedher
3. Gambang Suling
Gambang suling kumandhang swarane
Thulat tulit kapenak unine
U… uu… nine mung nrenyuh ake
Barreng lan kentrung ketipung suling
Sigrak gambange
4. Jamuran
Jamuran ya ge-ge thok
Jamur apa ya ge-ge thok
Jamur gajih mbejijeh sa ara-ara
Semprat semprit jamur apa
5. Gugur Gunung
Yo ayo kanca ngayahi karyane praja
Kene… kene… kene… kene gugur gunung tandang gawe
Sayuk sayuk rukun bebarengan ro kancane
Lila lan legawa kanggo mulyaning negara
Siji… loro… telu… papat… maju papat papat
Diulang-ulangake mesthi enggal enggal rampunge
Holopis kuntul baris… holopis kuntul baris…
Holopis kuntul baris… holopis kuntul baris…
6. Cublak-Cublak Suweng
Cublak cublak suweng, suwenge teng gelenter
Mambu ketundhung gudel
Pak empo lera lere, sapa guyu delekake
Sir… sir pong dhele gosong…
Sir… sir pong dhele gosong…
7. Menthok-Menthok
Menthok-menthok tak kandhani
Mung rupamu angisin-isini
Mbokya aja ngetok
Ana kandhang wae
Enak-enak ngorok
Ora nyambut gawe
Menthok-menthok mung lakumu
Mengal-megol gawe guyu
8. Gundul-Gundul Pacul
Gundul-gundul pacul-cul gelelengan
Nyunggi-nyunggi wakul-kul gembelengan
Wakul glimpang segane dadi saratan
Wakul glimpang segane dadi saratan
9. Padhang Bulan
Yo prokonco dolanan neng njobo
Padhang bulan padhange kaya rina
Padhang bulane, seng awe-awe
Ngelengake aja padha turu sore
10. Gajah-Gajah
Gajah-gajah
Kowe tak kandhani
Mripat kaya laron
Siyung loro, kuping gedhe
Kathik nganggo tlale
Buntut cilik
Tansah kopat-kapit
Sikil kaya bumbung
Mung lakumu megal-megol
11. Sluku-Sluku Batok
Sluku-sluku bathok
Bathoke ela-elo
Sluku bathok
Bathoke ela-elo
Si rama menyang Solo
Oleh-lehe payung motha
Mak jenthit lolo lobah
Wong mati ora obah
Nek obah medeni bocah
Nek urip goleka dhuwit
12. Dhondhong Opo Salak
Dhondhong apa salak
Dhuku cilik-cilik
Andhong apa mbecak
Mlaku dimik-dimik
13. Tikus Buntung
Tikus buntung
Nduwe anak… buntung
Cicit cuwit cicit cuwit
Si tikus sobo neng lumbung
14. Gotri
Gotri legendri nogo sari… ri
Riwul owal awul jadah mentul… tul
Tolen olen olen jadah manten… ten
Titenana besuk gede dadi opo… po
Podho mbakul enak mbakul sedeng… deng
Dengklok engklak engklok koyo kodok
15. Bang-Bang Tut
Bang bang tut cendelo ewo-ewo
Sopo prei ngentut ditembak rojo tuo
Nyang kali ngiseni kendhi
Jeruk purut wadhah entut
16. Prau Layar
Yo konco ning nggisik gembiro
Alerap lerap banyune segoro
Angliyak numpak prau layar
Ing dino minggu keh pariwisoto
Alon praune wis nengah
Byak byuk byak banyu binelah
Ora jemu jemu karo mesem ngguyu
Ngilang ngake roso lungrah lesu
Adik njawil mas jebul wis sore
Wiring kalopo katon ngawe-awe
Prayogane becik bali wae
Dene sesuk esuk tumandang nyambut gawe
Yo konco ning nggisik gembiro
Alerap lerap banyune segoro
Angliyak numpak prau layar
Ing dino minggu keh pariwisoto
Alon praune wis nengah
Byak byuk byak banyu binelah
Ora jemu jemu karo mesem ngguyu
Ngilang ngake roso lungrah lesu
Adik njawil mas jebul wis sore
Wiring kalopo katon ngawe-awe
Prayogane becik bali wae
Dene sesuk esuk tumandang nyambut gawe
17. Kidang Talun
Kidang talun
Mangan kacang talun
mil kecemil, mil kecemil
Si kidang mangan lembayung
Tikus pithi
Duwe anak siji
Cicit cuit, cicit cuit
Maju perang wani mati
Gajah belang
Suko tanah mlembang
Nuk legenuk, nuk legenuk
Gedhene meh padha gunung
18. Dayohe Teko
E… dayohe teko
E… gelarno kloso
E… klosone bedhah
E… tambalen jadah
E… jadahe mambu
E… pakakno asu
E…. asune mati
E…. kelekno kali
E…. kaline asat
E…. centhelno pager
E….. pagere ambruk
E…. delehno ngebuk
19. Siji Loro Telu
Siji loro telu
Astane sedheku
Mirengake bu guru
Menawa didangu
Papat nuli lima
Lenggahe sing tata
Ojo podho sembrono
Mundhak ora bisa
20. Kodok Ngorek
Kodok ngorek kodok ngorek
Ngorek pinggir kali
Teyot teblung teyot teblung
Teyot teyot teblung
Bocah bodo bocah bodo
Njaluk dijamoni
Jamu opo jamu opo
Jamu temulawak
***
Demikian contoh tembang dolanan dalam kebudayaan Jawa.
Simak informasi menarik lainnya di Berita 99.co Indonesia.
Ikuti Berita 99.co di Google News untuk mendapatkan informasi terbaru.
Jika sedang mencari hunian, dapatkan rekomendasi terbaiknya di www.99.co/id.
Menemukan hunian yang sesuai kriteria kini jadi #SegampangItu!